In deze blogserie willen we iets dieper ingaan op de techniek die komt kijken bij het vertalen.

Vandaag vertellen we iets over de term “transformatie” binnen het vak van vertaler.

Transformatie, wat is dit precies en hoe past een vertaler dit toe in de dagelijkse praktijk?

Vertalen is een proces in het hoofd van de vertaler

Een letterlijke vertaling is niet altijd mogelijk als woorden of grammaticale constructies in de brontekst niet bestaan in de doeltaal. De vertaler past de oorspronkelijke brontekst in zijn gedachten aan, zodat hij daar een passende vertaling bij kan maken. Alleen zo kun je de tekst correct in de doeltaal vertalen. Deze transformaties of wijzigingen worden automatisch door vertalers gemaakt, omdat zij in hun moedertaal vertalen. Zij begrijpen de boodschap van de brontekst en wijzigen deze zodat er een correcte zin in de doeltaal ontstaat. Door deze wijzigingen wordt de vertaling door de doelgroep begrepen. Zij accepteert deze nieuwe tekst als een volwaardige en originele tekst. De boodschap die in de tekst wordt weergegeven, komt dan ook beter over dan in een letterlijke vertaling.

Er bestaan verschillende soorten transformaties, de bekendste zijn de grammaticale en lexicale veranderingen. Ook de context kan bepalend zijn bij de woordkeuze die een vertaler doet.

Grammaticale transformatie

Een voorbeeld van een grammaticale transformatie is het verschuiven van het onderwerp. Dit is het beste te zien als we terugvertalen naar het Nederlands zodat we kunnen zien wat het onderwerp is. Bij de zin “Dit nieuws verblijdt mij” hoort de Franse vertaling “Je me réjouis de cette nouvelle”(=ik ben blij met dit nieuws). Het grammaticale onderwerp is hierbij veranderd van “dit nieuws” naar “ik”. Zo is het toch weer een correcte Franse zin geworden en begrijpt de doelgroep wat er bedoeld wordt.

Lexicale transformatie

Over lexicale transformatie is veel te vertellen omdat er veel verschillende vormen van zijn, daarover meer in een volgend blog.

Context

Er zijn woorden die wel vertaald kunnen worden in de andere taal, maar die toch nét iets anders betekenen waardoor de vertaling onnatuurlijk overkomt als deze letterlijk wordt uitgevoerd. Dit wordt meestal duidelijk in de context.

“The hall is as long as a parade” wordt “De gang is zo lang als een promenade”.

Het Engelse woord “parade” kan hier wel vertaald worden met het Nederlands woord “parade” zoals Google Translate suggereert, maar in deze zin past “promenade” beter. “Parade” wordt in het Nederlands vaak gebruikt met de betekenis van “optocht”, maar dat wordt hier niet bedoeld.

Een context kan zelfs per land verschillen, ook al wordt dezelfde taal gesproken in de verschillende landen. Zo wordt het woord “Lijm” in het Duits vertaald met “Klebstoff”, maar als de tekst voor Oostenrijk bedoeld is, zal de vertaler kiezen voor “Pick”.

In het volgende blog bespreken we een aantal andere begrippen in de vertaaltechniek, waaronder de lexicale transformatie.